Badania w kierunku przeciwciał przeciwtarczycowych stosuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia zapalenia tarczycy.
Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, anty-TPO)
Znaczne zwiększenie miana przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO), inaczej tyreoperoksydazie, jest charakterystyczne dla zapalenia tarczycy typu Hashimoto (zobacz zakładkę o zapaleniach tarczycy, chorobie Hashimoto i chorobie Gravesa i Basedowa). W przypadku tej choroby stężenie przeciwciał aTPO dochodzi do kilku tysięcy, podczas gdy norma zawyczaj jest dwucyfrowa. Tak wysokie miano przeciwciał odnotowuje się niekiedy również u osób, u których występuje choroba Gravesa i Basedowa. W leczeniu i rokowaniu nie odgrywa roli wielkość miana aTPO, dlatego po rozpoznaniu zapalenia tarczycy powtarzanie oznaczeń jest bezcelowe (jedynym „wkładem” badania jest siniak w zgięciu łokcia).
Z drugiej strony, zdarzają się osoby, u których rozpoznano chorobę Hashimoto, a mimo to stwierdza się u nich niskie miano przeciwciał anty-TPO. O przyczynach tego zjawiska można przeczytać w zakładce o chorobie Hashimoto.
Niewielkie zwiększenie miana (do kilkuset) odnotowuje się w przypadku niektórych innych chorób tarczycy, ale występuje także u osób zdrowych – u starszych osób częstość nieprawidłowych wyników oznaczenia przeciwciał aTPO sięga 10%. Można zatem wnioskować, że w przypadku uzyskania wyniku nieprzekraczającego kilkaset znaczenie tego badania jest ograniczone.
Ponieważ rozpoznanie zapalenia tarczycy typu Hashimoto można ustalić na podstawie badania ultrasonograficznego (USG) i stężenia tyreotropiny (TSH), oznaczenie poziomu przeciwciał aTPO często w ogóle nie jest potrzebne.
Przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (TRAb)
Zwiększone miano przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (inna nazwa TSHR-Ab, anty-TSHR) stwierdza się w przypadku zapalenia tarczycy - choroby Gravesa i Basedowa. Zaburzenie to rozpoznaje się najczęściej na podstawie charakterystycznego obrazu pacjenta – współistnienia nadczynności tarczycy z powiększeniem tego narządu, uwidocznienia cech zapalenia w USG i objawów ocznych – wykonywanie badania w kierunku przeciwciał TRAb nie zawsze jest konieczne.
Nietypowy przebiegu choroby (zwłaszcza w razie wytrzeszczu gałek ocznych o niejasnej przyczynie) wiąże się z koniecznością wykonania badania w kierunku przeciwciał TRAb. Badanie to znajduje ważne zastosowanie także w różnicowaniu choroby Hashimoto w fazie nadczynności (Hashitoxicosis) i poporodowego zapalenia tarczycy w fazie nadczynności z chorobą Gravesa i Basedowa
Rola oznaczania przeciwciał TRAb ciągle się zwiększa, jego wynik stanowi czynnik rokowniczy. Interpretacja wyników badania w kierunku przeciwciał TRAb u kobiet w ciąży znajduje się poniżej
Interpretacja badań w kierunku przeciwciał przeciwtarczycowych
Wykrycie przeciwciał jest oznaką zaburzeń układu immunologicznego (odpornościowego). Zaburzenia immunologiczne są częste, o czym świadczy wielość chorób wywołanych przez nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego (astma, uczulenia, niektóre choroby reumatyczne, celiakia, zapalenia tarczycy i in.).
Nieprawidłowości te mogą mieć różne nasilenie, często są bezobjawowe. Należy pamiętać, że zwiększone miano przeciwciał to jeszcze nie choroba i o ile nie występują inne obiektywne symptomy, zazwyczaj nie stanowi wskazania do leczenia. Tak zwanemu “leczeniu przeciwciał” poświęciłem osobny rozdział dostępny w powyższym linku. Więcej informacji o zależności przeciwciało–choroba–leczenie w zakładce o chorobie Hashimoto.
Przeciwciała aTPO i TRAb a ciąża
Amerykańskie Towarzystwo Tyreologiczne (American Thyroid Association – ATA) zaleca oznaczanie przeciwciał aTPO (niezależnie od badania TSH) w przypadku niepłodności lub niepowodzeń położniczych. Dlaczego? Najogólniej ujmując, ponieważ jest to jedno z najprostszych i najbardziej dostępnych badań wykrywających zaburzenia immunologiczne. Zwiększony poziom tychże przeciwciał wskazuje na potrzebę wykonania badań w kierunku innych zaburzeń układu odpornościowego, mogących być przyczyną komplikacji położniczych i zastosowanie odpowiedniego leczenia. Zauważmy, że postępowanie to często nie ma związku z leczeniem choroby tarczycy. Więcej o tym problemie znajduje się w rozdziale choroba Hashimoto a ciąża.
Innym specyficznym dla ciąży wskazaniem do oznaczenia aTPO jest wykrycie stężenia TSH >2,5 mIU/l. Podwyższone miano aTPO oznacza wtedy większe ryzyko pojawienia się niedoczynności tarczycy, co wymaga wzmożonego nadzoru i niekiedy profilaktycznego leczenia tyroksyną.
U ciężarnych u których rozpoznano chorobę Gravesa i Basedowa, lub podejrzewa się ją, ATA zaleca rozważenie wykonania badania w kierunku przeciwciał TRAb. Wysokie miano tychże może być sygnałem pojawienia się przemijającej choroby tarczycy u noworodka.
Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (aTG, anty-TG)
Miano przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) bywa zwiększone u 20% osób, u których występuje jakakolwiek choroba tarczycy (częściej w zaburzeniach spowodowanych niedoborem jodu, a jeszcze częściej w przypadku chorób zapalnych), oraz u 10% „zdrowych” osób. Ponieważ badania przeciwciał zazwyczaj mają na celu różnicowanie przyczyn niedoczynności tarczycy (niedobór jodu czy zapalenie), traktowanie ich jako pewnego objawu zapalnej choroby tarczycy może prowadzić do błędnych wniosków. Niedoczynność tarczycy w mniejszym stopniu koreluje ze zwiększonym mianem przeciwciał anty-TG niż przeciwciał aTPO. Poza kilkoma wyjątkami badanie to nie ma większego wpływu na postępowanie i szkoda na nie wydawać pieniędzy.